Εκτύπωση

Ο όρος «food noise» χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο για να περιγράψει τις επίμονες, παρεμβατικές σκέψεις γύρω από την τροφή. Αυτές περιλαμβάνουν έντονες επιθυμίες, την εμμονή με την κατανάλωση φαγητού και την αδυναμία εστίασης σε άλλες δραστηριότητες εξαιτίας αυτής της νοητικής «φασαρίας». Το φαινόμενο αυτό εμφανίζεται ιδιαίτερα σε άτομα που κάνουν συνεχώς αυστηρές δίαιτες ή αθλητές, σε άτομα με παχυσαρκία, διαταραχές υπερφαγίας, διατροφικές διαταραχές και παθήσεις όπως ο διαβήτης τύπου 2.

Το έχεις παρατηρήσει να σου συμβαίνει? Να σκέφτεσαι αρκετές ώρες της ημέρας το φαγητό ακόμα και αν δεν νιώθεις το αίσθημα την πείνας? Πάμε να δούμε μερικούς από τους μηχανισμούς και να εξετάσουμε την επιστήμη πίσω από αυτό, αναλύοντας τη φυσιολογία και την ψυχολογία του φαινομένου, τη σχέση του με τις ορμόνες και τα σήματα πείνας, και κάποιους τρόπους αντιμετώπισης.

Τι Είναι το food noise;

To food noise δεν είναι απλώς σωματική πείνα. Είναι μια συντριπτική νοητική εστίαση στο φαγητό, ακόμη και όταν οι θερμιδικές ανάγκες ενός ατόμου έχουν ήδη καλυφθεί. Σε αντίθεση με τα φυσιολογικά σήματα πείνας, που υποχωρούν μετά την κατανάλωση τροφής, ο θόρυβος τροφής επιμένει και συχνά οδηγεί σε υπερκατανάλωση. Τα κύρια χαρακτηριστικά του περιλαμβάνουν:

  • Συνεχείς σκέψεις για φαγητό.
  • Έντονες επιθυμίες για συγκεκριμένα τρόφιμα, ιδιαίτερα λιπαρά ή πλούσια σε ζάχαρη.
  • Δυσκολία αντίστασης στον πειρασμό, ακόμη και όταν υπάρχει αίσθημα κορεσμού.
  • Άγχος και ενασχόληση με όλα τα γεύματα της ημέρας.

Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως η συνεχόμενη έκθεση σε φαγητό (πχ. κεράσματα στο γραφείο), οι διαφημίσεις, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή η μυρωδιά φαγητού, μπορούν να το ενισχύσουν.

Τι Συμβαίνει σε Ένα Σώμα και Νου με αρκετό παραπάνω βάρος?

Στην παχυσαρκία, το food noise μπορεί να ενισχυθεί λόγω ορμονικών ανισορροπιών, διαταραγμένων σημάτων πείνας και αλλαγών στη χημεία του εγκεφάλου. Αυτοί οι παράγοντες δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο που ενισχύει την υπερφαγία και μπερδέυει το άτομο.

Σήματα Πείνας και Ορμόνες

Η ρύθμιση της όρεξης στο σώμα εξαρτάται από την ισορροπία των εξής ορμονών:

  1. Γκρελίνη («Η Ορμόνη της Πείνας»)
    • Παράγεται στο στομάχι και σηματοδοτεί την πείνα στον εγκέφαλο.
    • Τα επίπεδά της αυξάνονται πριν από το γεύμα και μειώνονται μετά το φαγητό.
    • Σε υπέρβαρα άτομα, παρατηρούνται υψηλότερα επίπεδα γκρελίνης, οδηγώντας σε συνεχή αίσθηση πείνας.
  2. Λεπτίνη («Η Ορμόνη του Κορεσμού»)
    • Παράγεται από τα λιποκύτταρα και σηματοδοτεί τον κορεσμό.
    • Στην παχυσαρκία, εμφανίζεται αντίσταση στη λεπτίνη, με αποτέλεσμα ο εγκέφαλος να μην αντιλαμβάνεται το αίσθημα κορεσμού.
  3. Ινσουλίνη
    • Ρυθμίζει το σάκχαρο στο αίμα και επηρεάζει την όρεξη.
    • Η χρόνια υπερφαγία οδηγεί σε αντίσταση στην ινσουλίνη, διαταράσσοντας τη μεταβολική ισορροπία.
  4. Κορτιζόλη («Η Ορμόνη του Στρες»)
    • Αυξάνεται σε περιόδους στρες, ενισχύοντας τις επιθυμίες για ενεργειακά πυκνές τροφές.

Ο Εγκέφαλος και το food noise

  • Απελευθέρωση Ντοπαμίνης: Τροφές υψηλής θερμιδικής αξίας ενεργοποιούν τα μονοπάτια ντοπαμίνης, προσφέροντας ευχαρίστηση και ενισχύοντας τη συνήθεια κατανάλωσής τους.
  • Σχηματισμός Συνηθειών: Τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα συμπεριφοράς ενισχύονται μέσω νευρωνικών συνδέσεων, καθιστώντας δύσκολη την αντίσταση.
  • Συναισθηματική Κατανάλωση: Η τροφή λειτουργεί ως μέσο διαχείρισης στρες, θλίψης ή ανίας.

Food noise και ο Διαβήτης Τύπου 2

Σε άτομα με διαβήτη τύπου 2, ο θόρυβος τροφής συνδέεται με τις διακυμάνσεις των επιπέδων σακχάρου στο αίμα και τη δυσλειτουργία της ινσουλίνης. Όταν τα επίπεδα σακχάρου πέφτουν πολύ χαμηλά (υπογλυκαιμία), ο εγκέφαλος ενεργοποιεί έντονη πείνα για να αποκαταστήσει την ισορροπία. Αντίθετα, η υπεργλυκαιμία μπορεί να προκαλέσει λήθαργο, αυξάνοντας την επιθυμία για εύκολες πηγές ενέργειας.

Η χρόνια αντίσταση στην ινσουλίνη επιδεινώνει την κατάσταση, καθώς διαταράσσεται η ικανότητα του σώματος να ρυθμίσει τα σήματα πείνας και κορεσμού.

Ποιοι το βιώνουν πιο συχνά ;

  1. Άτομα με Παχυσαρκία
    • Λόγω ορμονικών ανισορροπιών και περιβαλλοντικών ερεθισμάτων.
  2. Άτομα με Διατροφικές Διαταραχές
    • Η υπερφαγία και η βουλιμία χαρακτηρίζονται από εμμονικές σκέψεις για το φαγητό.
  3. Άτομα με Διαβήτη Τύπου 2
    • Διακυμάνσεις στα επίπεδα σακχάρου ενισχύουν τον “θόρυβο τροφής”.
  4. Χρόνιους Διαιτώμενους
    • Η συνεχής στέρηση ενισχύει την εμμονή με την τροφή.
  5. Άτομα με Στρες
    • Το συναισθηματικό στρες οδηγεί σε κατανάλωση φαγητού ως μέσο ανακούφισης.

Πώς να το αντιμετωπίσετε.

Tρόποι διαχείρισης:

1. Ισορροπημένη Διατροφή

  • Καταναλώστε γεύματα πλούσια σε πρωτεΐνες, φυτικές ίνες και υγιή λιπαρά που προάγουν τον κορεσμό.
  • Αποφύγετε τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα που ενισχύουν τις επιθυμίες.

2. Ενσυνείδητη Διατροφή

  • Εστιάστε στη γεύση, την υφή και την απόλαυση του φαγητού χωρίς περισπασμούς.
  • Αναπτύξτε στρατηγικές διαχείρισης στρες, όπως ο διαλογισμός ή η σωματική άσκηση.

3. Ύπνος και Διαχείριση Στρες

  • Η έλλειψη ύπνου διαταράσσει τις ορμόνες της πείνας, αυξάνοντας τις λιγούρες.
  • Ασχοληθείτε με δραστηριότητες που μειώνουν το άγχος, όπως η γιόγκα.

4. Ψυχολογική Υποστήριξη

  • Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεία (Ψυχανάλυση)
  • Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT)
  • Διαπροσωπική Ψυχοθεραπεία (IPT)
  • Ενσυνειδητότητα (Mindfulness)
  • Ομαδική Θεραπεία
  • Διαχείριση Στρες
  • Υποστήριξη για τη Σχέση με το Σώμα

Το food noise είναι κάτι που πολλοί άνθρωποι βιώνουν, ακόμα κι αν νιώθετε ότι είστε μόνοι σε αυτό. Η γνώση είναι δύναμη, και η κατανόηση του είναι το πρώτο βήμα για να το αντιμετωπίσετε. Μην ντρέπεστε να μιλήσετε γι’ αυτό ή να ζητήσετε υποστήριξη. Δεν είστε μόνοι, και με τη σωστή καθοδήγηση, μπορείτε να χτίσετε μια υγιή σχέση με το φαγητό και το σώμα σας.”

Βιβλιογραφία

  1. Friedman, J. M. (2009). Leptin and the regulation of body weight in mammals. Nature, 459(7245), 292–296.
  2. Schwartz, M. W., et al. (2000). Central nervous system control of food intake. Nature, 404(6778), 661–671.
  3. Polivy, J., & Herman, C. P. (2005). Dieting and binging: A causal analysis. American Psychologist, 40(2), 193–201.
  4. Feldman, R., et al. (2016). The role of stress in eating behavior and weight gain. Current Obesity Reports, 5(3), 243–250.
  5. Larsen, T. M., et al. (2010). Dietary composition and weight loss: A randomized control trial. The New England Journal of Medicine, 363(22), 2102–2113.
  6. American Diabetes Association. (2023). Nutrition therapy for adults with diabetes or prediabetes: A consensus report. Diabetes Care, 46(Supplement 1), S68–S82.
  7. Berthoud, H. R. (2007). The neurobiology of food intake in an obesogenic environment. Proceedings of the Nutrition Society, 66(1), 113–122.
  8. Stunkard, A. J., & Faith, M. S. (2003). Genetic and environmental influences on obesity. Psychiatric Clinics of North America, 26(2), 245–259.
  9. Lean, M. E. J., & Malkova, D. (2016). Altered gut and adipose tissue hormones in obesity: Cause or consequence?International Journal of Obesity, 40(Suppl 1), S8–S10.
  10. WHO (World Health Organization). (2023). Obesity and overweight: Key facts. Retrieved from https://www.who.int.